Om gammeldagan, ekstremver..og om ho mor.

I gammeldagan, sånn i frå nettensækstiallet og nån år framover. Nu e de´ kanske nån som e fleire år eiller einn mæ, mæn di e jo så gammel at dæm snakke om gammeldagan før gammeldagan, ja, di som nu einnu e såpass klår at dæm huske gammeldagan før gammeldagan.

I gammeldagan va de´ lite teve-uijnerhålling om vijntern. De´ einaste vi gledde åss te´ va dektektimen på fredagskveillan og Daktari og Kruttrøyk på lørdagskveillan. Eillers i vekka va det bære sånn debattprogramm me han Kjell Arnljot Vik, dær dæm røkte pipa og gåvva tobbaksrøyk i teve-studioet. Sia vi bære hadde svart-kvit teve, va det ikkje lætt å se om dæm va grå i håret eiller om det va røyken såmm låg såmm uilldåtta åver skaillfjøla. Og så diskuterte dæm om det skulle være svart-kvitt eiller farga på teveen, Ja, og så va´det nu nåkka om EEC. Sjøl brydde æ mæ nu ikkje så mykje om akkorat det, i gammeldagan.

Sex, singel-liv og reallity va´ heilt ukjent. Det nærmaste vi kåmm, va´ finnsk fjærnsynsteater me´nån nakensena dær dæm piska kværainner i badstua og baintes og svor sånn at ho mamma slo av teveen.

Ka sku vi då gjære? Ikkje hadde vi værken feisbokk eiller ainna elektroniske skjærma såmm håilt kontakten med naboan.  Då va de´ ikkje ainna å gjære einn å få på se laiddan og komme sæ ut å måkke snyhule eiller se om ikkje han Ås eiller han Alf me´ Storvattne´ kom kjøranes så vi kujnne huke bussen. Då va det om å gjære å ha ne-slettne laidda sånn at dæm va glatt og fin, og det bei dæm jo ikkje av å stå i bisslaget.

Ainner gånga når bussen ikkje gjekk, va´ de´om å gjære å fijnne nån å være i lag me´så vi kujnne leke gjømt. Di bæste fårrhoillan va´det når snykovet utslætta aille sporan og vijn bløsste som besætt ruijnt nåvva. Lavtrøkk vesste vi ikkje heilt sekkert ka va førrnåkka, bærre at han Krestian Trægde uijner vermeillinga ætte Dagsrevyen av og tell møsste dæm ner tell Afrika eiller Midtøsten når han skulle plassere dæm i oppujner Spitsbærgen eiller i norskehavet.

Ætte såmm vi ikkje hadde TV2 eiller nån ainner såmm kujinne skræmme oss te å være inne når uvere´ raste, va vi løkkeli uviten om aille fara som trua. Ikkje skjønte vi koffør ho mamma rætt såmm de´ va, masa om at vi fekk hoille oss i nærheta, mæn de´ va vell en slags HMS og kvalitetsystem som ho hadde innebygd og som utløste aksjona vesst nu veret skulle bi førr galle.  Nu va´ det jo åsså sånn at det ailltids faintes ei mor eiller ei bæstemor som håilt et aue ut gjønna kjøkkenvijnduet, og skulle det nu gå førr ekstremt førr sæ, heinte det at en gammel gubbe ropte og varskudde om å ta de´me´ ro.  Dåkker får bruke vette´, sa dæm - mødrene, i gammeldagan, når nån skulle ut om vijntern og det bløste litt og va´ mørrt og svart ute. Oppfør dåkker ånkli, va´ beskjeen i det vi strauk på dør.

Ætte såmm vi bæst likte å reinne ute når det kova såmm værst, og vi ikkje kujnne bi sedd - (gatelysan - dær dæm faintes - va jo omentreint å betægne såmm nån gamle 5 watts fjøspære) lærte vi mange triks -. Førr eksæmpel skjønte vi at de´va lurt å holde sæ i le førr ver og vijn. Særlig når vi møsta pusten på grujn av at vijn va så stærk at longan ikkje klarte å kompangsere på utpusten. Vi kujnne jo ailltids søke ly i en av di mange melkerampan såmm sto langs veien, tell nu det værste veret hadde gjedd sæ, eiller græve sæ ner i grøftekainten vess han Ellif Henriksen kom me´ plogen sånn at vi fikk en ånkli drefsing og måtte porre åss ut gjønna snykovet. Då flirte vi gått. Heildigvis va han Ellif en drevven sjåfør som kjente kvær einaste gluintvarg sørover gåran, og varskudde at vi måtte ligge langt uinna når han Eljas i Medkila hadde kjørt med skrapa. Då va de´ isklæppa som lætt kuinne flyge fra plogskjærret. Hadde en av dæm troffe, ska´æ sei det ville ha bidd ekstremt.

Vess de´ sku´bi nødveindig å håille varmen, kuinne vi hive snybaill på nån stuvindu i håp om å få kail´n eiller kjærringa i huse´ ut på trappa. Artiast va´det vess dæm kåmm ætte. Då kuijnne vi reinne som om vi hadde han tykje i hellan neråver Aspeliveien og ruijnt Skjævvelåsen eiller neråver Labærget eiller Kjøln.  Raskast va di såmm hadde lugga som ho Bætta på Kårsveien eiller ho Nanny i Skaret hadde bøta. Vi aijnner måtte nøye oss me åtte-ti par læsta eiller storsko, og di va´ ikkje like ænkel å få fart på. Og jo meire snykov, jo meire arti synes vi det va´.

Mange av di gamlingan såmm hadde vorre ute en vijnterdag før, mijnte åffte på uttrøkket at mainn skulle førtøye førr storm vess det va sjangse førr at han rauk opp tell kveiln. Dæffør va ailltid båtan me skyen gått førrtøyd, og både brainnhågmærra og han Frøy bei tadd inn i fjøsen.  Åsså på Mølnhuset og på Øverslætten va krætturan gått fæsta på båsan og fådd græss og kraftfor sånn at dæmm skulle slæppe å ængste sæ vess nu fjøsen byinte å reste i kastan.  Ailt lausøre, såmm dæm skreiv i sælvangivelsen, bei plassert gått uijner labrua og di såmm hadde traktor, brukte deinn såmm dække.  Dærmed va´de´ikkje så mykje såmm fauk omkreng å va´ te fare førr fålk som nu måtte ha ett eiller ainna ærn ute.

Jau, det va´ mykkje liv og røre ute i vijnterkovet - i gammeldagan.

Mæn æ får sei såmm han Mr. Bean: "Doesn´t time fly when you enjoy". Snart kuijnne vi høre han pappa plystra så de´ joma åver heile gårn, eiller ho Irene på Engenesset tok fram dåmmarfløyta. Då vesste vi at det va´på tide å pelle sæ heim. Likvæl synes vi de´ bestaindig va´ailltførr tidlig. Mæn så sku vi jo på skoln dagen ætte og vi skjønte jo at de´va bæst å lystre. Det va jo ikkje så arti å få førr mange glømmekryss i boka hos han Larsen eiller han Myrhaug.

Når vi eindelig va innførr dørrn heime, kuinne vi se ut såmm en nesnya måillokse. Våttan og hua va fuill av sny og søkkblaut sånn at ho mamma måtte lægge dæm førr tining framfør kamin tell næste mårra. Jau, det va gått å ha ei mor som laga ei brøskiva og en kopp varm kakao såmm kuinne tine opp snørrlurn. Det e ikkje aille førruint nu tel dags.

Arti va det nu iværtfaill å være ute om vijntern når det bløsste - i gammeldagan. Om det nu e så mykje meir ekstremt nu førr tia, e æ usekker på. Då vil æ nu heiller sei at han Trægde må ha vorre framsynt, førr e det nån plassa i værden det e ekstremt klima, ja så e de nu nættopp i Afrika og Midtøsten. Dær kain det ænkelte plassa bløse skikkelig ekstremt ruint øran nu tell dags.